Στο γαστρεντερικό σύστημα ενός ενήλικα υπάρχουν περίπου 100 τρισεκατομμύρια μικροοργανισμοί (εντερική μικροχλωρίδα). Από αυτούς κάποιοι είναι παθογόνοι, που όταν ο πληθυσμός τους βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα δεν δημιουργούν πρόβλημα και κάποιοι είναι μη παθογόνοι μικροοργανισμοί (ωφέλιμοι μικροοργανισμοί) που βοηθούν σε διάφορες γαστρεντερικές διαδικασίες π.χ. πέψη. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής (άγχος, γρήγορο φαγητό κ.α.) μπορεί να διαταράξει την εντερική μικροχλωρίδα δημιουργώντας δυσφορία (φούσκωμα, ουρολοίμωξη, διάρροια, αλλεργίες, κολπίτιδες κ.α.).
Η θεωρία των προβιοτικών ξεκίνησε από τον Νομπελίστα Metchnikoff το 1908 όπου παρατήρησε ότι οι Βαλκανικοί λαοί και οι Άραβες της Δυτικής Αφρικής παρουσίαζαν μακροζωία και καλή υγεία. Η έρευνά του έδειξε ότι αυτοί οι λαοί κατανάλωναν καθημερινά γαλακτοκομικά προϊόντα ζυμωμένα από ζωντανές καλλιέργειες μη παθογόνων μικροοργανισμών (π.χ. γιαούρτι, κεφίρ). Έτσι, θεώρησε ότι αυτοί οι μικροοργανισμοί που φτιάχνονται τα προϊόντα είχαν θετική δράση στην εντερική μικροχλωρίδα δρώντας κατά των τοξινών. Έτσι άνοιξε ο δρόμος για την χρήση μη παθογόνων μικροοργανισμών στην βιομηχανία.
Σύμφωνα με πρόσφατο ορισμό του FAO/WHO, τα προβιοτικά είναι
Zωντανοί μικροοργανισμοί που όταν βρίσκονται σε κατάλληλη ποσότητα προσφέρουν ευεργετική δράση στην υγεία του ξενιστή
Ο ορισμός πιο αναλυτικά
– Ζωντανοί μικροοργανισμοί: Για να έχουν κάποια επίδραση στην εντερική μικροχλωρίδα πρέπει οι μικροοργανισμοί που θα προσληφθούν να φτάσουν ζωντανοί στο έντερο έτσι ώστε να μπορέσουν να αποικίσουν και να πολλαπλασιαστούν.
– Κατάλληλη ποσότητα: οι προβιοτικοί μικροοργανισμοί για να έχουν θετική επίδραση πρέπει να υπάρχουν σε πληθυσμό τουλάχιστον 1.000.000/g προϊόντος.
– Ευεργετική δράση: Πρέπει αποδεδειγμένα να κάνουν καλό σε μία ή περισσότερες λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού π.χ. πεπτικό σύστημα
Στους προβιοτικούς μικροοργανισμούς ανήκουν κυρίως είδη του γένους Lactobacillus, Bifidobacterium και μερικά είδη Pediococcus, Streptococcus, Lacto-coccusand, Enterococcus. Το γένος Lactobacillus αντιπροσωπεύει μία θεμελιώδη ομάδα των οξυγαλακτικών βακτηρίων που γενικά θεωρούνται ασφαλείς για ανθρώπινη κατανάλωση, βρίσκονται ήδη στο ανθρώπινο γαστρεντερικό σύστημα και συχνά χρησιμοποιούνται στην ζύμωση τροφίμων
Τα προβιοτικά τρόφιμα είναι τρόφιμα που περιέχουν προβιοτικούς μικροοργανισμούς σε ποσότητα τουλάχιστον 1.000.000 ζωντανούς μικροοργανισμούς σε 1 γραμμάριο προϊόντος. Η λήψη προβιοτικών μικροοργανισμών συμβάλλει στην ανάπτυξη των ωφέλιμων μικροοργανισμών και μειώνει τον αριθμό παθογόνων μικροοργανισμών, συμβάλλοντας έτσι στην ισορροπία της εντερικής μικροχλωρίδας και μειώνοντας των κίνδυνο γαστρεντερικών ασθενειών. Στην αγορά είναι διαθέσιμα σε ζυμούμενα προϊόντα όπως είναι το κεφίρ, το γάλα, το γιαούρτι, οι χυμοί φρούτων κ.α. Στα φαρμακεία κυκλοφορούν σε μορφή χαπιών.
Οφέλη προβιοτικών
- Δυσανεξίες (όπως δυσανεξία στη λακτόζη)
- Πρόληψη ή μείωση των αλλεργιών σε ευπαθή άτομα
- Σαν θεραπευτική επιλογή για διάφορες ασθένειες όπως είναι η παχυσαρκία
- Δυνητικά αντιφλεγμονώδη και αντικαρκινική δράση
- Κατά του διαβήτη
- Δυσκοιλιότητα
- Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου
- Μείωση της χοληστερόλης
- Ενίσχυση ανοσοποιητικού συστήματος
- Βοηθούν στην αποτοξίνωση του οργανισμού
- Γενικά δημιουργούν ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον για τα παθογόνα βακτήρια αναστέλλοντας την ανάπτυξή τους. Ανταγωνίζονται μεταξύ τους για την προσκόλληση τους στον εντερικό σωλήνα και για την πρόσληψη των θρεπτικών στοιχείων που υπάρχουν.
- Πρεβιοτικά
Οι σύνθετοι υδατάνθρακες δεν μπορούν να απορροφηθούν από το λεπτό έντερο και καταλήγουν στα ανώτερα τμήματα του γαστρεντερικού σωλήνα. Αυτές οι ουσίες ονομάζονται πρεβιοτικά και απαρτίζονται από ολιγοσακχαρίτες και φρουκτοολιγοσακχαρίτες. Πιο συγκεκριμένα είναι συστατικά των τροφίμων που δεν πέπτονται. Μπορούν να αλλάξουν την εντερική μικροχλωρίδα και ωφελούν τον καταναλωτή διεγείροντας την ανάπτυξη των ωφέλιμων/προβιοτικών μικροοργανισμών αφού δεν χρησιμοποιούνται από τους παθογόνους μικροοργανισμούς. Τα κύρια πρεβιοτικά που έχουν μελετηθεί είναι η ινουλίνη, οι φρουκτο-ολιγοσακχαρίτες και οι γαλακτο-ολιγοσακχαρίτες.
Προβιοτικά vs Πρεβιοτικά
Τα προβιοτικά είναι ζωντανοί μικροοργανισμοί ενώ τα πρεβιοτικά είναι συστατικά των τροφίμων που χρησιμοποιούνται από τα προβιοτικά για την ανάπτυξή τους.
Μία εύλογη ερώτηση είναι ποιο από τα δυο είναι πιο καλό. Η απάντηση δεν είναι τόσο απλή. Με τον σύγχρονο τρόπο ζωής (διατροφή, άγχος κλπ.) σε μια ήδη ¨χαλασμένη¨ μικροχλωρίδα η πρόσληψη πρεβιοτικών δεν θα έχει σημαντικά αποτελέσματα αφού δεν υπάρχει μεγάλος αριθμός ωφέλιμων μικροοργανισμών στην εντερική μικροχλωρίδα για να ενισχύσουν την ανάπτυξή τους. Ενώ η πρόσληψη προβιοτικών ενώ δεν υπάρχουν τα κατάλληλα συστατικά για την ανάπτυξή τους (πρεβιοτικά) είναι ανώφελη. Γενικά πρέπει να υπάρχει ικανοποιητικός αριθμός ωφέλιμων-προβιοτικών μικροοργανισμών και να ακολουθείται μια ισορροπημένη διατροφή για να ενισχύεται η ανάπτυξή τους.
Τα τρόφιμα που περιέχουν προβιοτικούς μικροοργανισμούς και πρεβιοτικά μαζί ονομάζονται συμβιωτικά.