Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία στροφή των καταναλωτών για προϊόντα που έχουν ευεργετικές δράσεις στην υγεία, όπως είναι τροφές που διατηρούν την υγεία, προλαμβάνουν ασθένειες ή παθήσεις όπως ο καρκίνος, η υπέρταση, ο διαβήτης κ.α.
Ο όρος Λειτουργικά Τρόφιμα αναφέρεται σε «επεξεργασμένα τρόφιμα που περιέχουν υλικά/ συστατικά τα οποία, εκτός από τη θρεπτική αξία που παρέχουν, επηρεάζουν θετικά ειδικές λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού» ή αλλιώς «εκείνα που προάγουν την υγεία» και παρασκευάζονται με προσθήκη συστατικών που τα ίδια τα τρόφιμα δεν περιέχουν ή με ενίσχυση των ήδη υπαρχόντων.
Γενικά δεν είναι χάπια ή σκόνες αλλά τρόφιμα τα οποία περιέχουν φυσικά ή εμπλουτίζονται, με βιοτεχνολογικά μέσα, με συστατικά που είναι ευεργετικά για την υγεία. Είναι δηλαδή τρόφιμα που κάνουν καλό στην υγεία.
Ένα τρόφιμο μπορεί να χαρακτηριστεί ως λειτουργικό όταν εκτός από την κάλυψη των διατροφικών αναγκών επηρεάζει θετικά τις σωματικές λειτουργίες έτσι ώστε να συμβάλλει στην καλή κατάσταση της υγείας ή ακόμα και να προλαμβάνει κάποιες ασθένειες.
Παραδείγματα λειτουργικών τροφίμων
- Γιαούρτι. Τα γιαούρτια που κυκλοφορούν στο εμπόριο και ισχυρίζονται ότι βοηθούν το πεπτικό σύστημα.
- Μαργαρίνη. Που περιέχει φυτικές στερόλες και μειώνουν τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων και την χοληστερόλη.
- Κεφίρ. Λόγω της περιεκτικότητας του σε προβιοτικούς μικροοργανισμούς.
- Φρούτα που έχουν αντιοξειδωτική δράση π.χ. κράνα, ρόδι, γκότζι μπέρι, μύρτιλα κ.α.
ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
- ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΑ
Τα προβιοτικά είναι ωφέλιμοι μικροοργανισμοί που βρίσκονται σε ζυμούμενα προιόντα π.χ. κεφίρ και κάνουν καλό στην υγεία.
- ΠΡΕΒΙΟΤΙΚΑ
Είναι σύνθετοι υδατάνθρακες που δεν μπορούν να απορροφηθούν από το λεπτό έντερο και καταλήγουν στα ανώτερα τμήματα του γαστρεντερικού σωλήνα. Απαρτίζονται από ολιγοσακχαρίτες και φρουκτοολιγοσακχαρίτες. Πιο συγκεκριμένα είναι συστατικά των τροφίμων που δεν πέπτονται. Μπορούν να αλλάξουν την εντερική μικροχλωρίδα και ωφελούν τον καταναλωτή διεγείροντας την ανάπτυξη των ωφέλιμων/προβιοτικών μικροοργανισμών αφού δεν χρησιμοποιούνται από τους παθογόνους μικροοργανισμούς. Τα κύρια πρεβιοτικά που έχουν μελετηθεί είναι η ινουλίνη, οι φρουκτο-ολιγοσακχαρίτες και οι γαλακτο-ολιγοσακχαρίτες
Τα τρόφιμα που περιέχουν προβιοτικούς μικροοργανισμούς και πρεβιοτικά μαζί ονομάζονται συμβιωτικά.
- ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ
Για πολλές από τις διεργασίες του σώματος χρειάζονται οι βιταμίνες αλλά σε πολύ μικρές ποσότητες. Μερικά μικρογραμμάρια (μg) ή χιλιοστόγραμμα (mg) είναι η ημερήσια δόση, δεν έχουν θερμιδική αξία αλλά είναι απαραίτητες για την υγεία. Εκτός από την βιταμίνη D που παράγεται από την δράση της ηλιακής ακτινοβολίας, οι περισσότερες βιταμίνες προέρχονται από την διατροφή, αφού δεν μπορούν να συντεθούν από τον ανθρώπινο οργανισμό. Οι βιταμίνες συμβάλλουν σε διάφορες λειτουργίες, κάποιες έχουν αντιοξειδωτικές δράσεις, κάποιες βοηθούν στην ενζυμική δραστηριότητα
- ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ
Oι φυτικές ίνες είναι μη αμυλούχοι πολυσακχαρίτες ή και πρωτεΐνες που δεν αποικοδομούνται από τα θηλαστικά. Οι ουσίες αυτές είναι η λιγνίνη, η ινουλίνη και κάποιοι πολυσακχαρίτες και μπορούν να ζυμωθούν από βακτήρια. Η ημερήσια δόση είναι 30 g τουλάχιστον (ιδανικά 35-40 g). Oι περισσότεροι άνθρωποι προσλαμβάνουν μόνο 15 g διότι δεν καταναλώνουν επαρκείς ποσότητες φρούτων, λαχανικών και οσπρίων.
Πού βρίσκονται:
- Φρούτα
- Λαχανικά
- Δημητριακά ολικής άλεσης
- Όσπρια
- Φασόλια (ξερά και πράσινα)
- Αρακάς
- Βρώμη, κριθάρι, σίκαλη
- Ξηροί καρποί
Τα λιπαρά είναι και πρέπει να είναι στην διατροφή μας καθώς χωρίζονται σε ωφέλιμα και επιζήμια για την υγεία λιπαρά. Τα επεξεργασμένα τρόφιμα, τα γαλακτοκομικά και το λίπος που υπάρχει στο κρέας καλό είναι να περιορίζονται (όχι να αποκλείονται από την διατροφή) γιατί ανεβάζουν την χοληστερίνη. Υπάρχουν όμως και λιπαρά όπως τα Ω-3 λιπαρά οξέα που όχι μόνο είναι απαραίτητα αλλά κάνουν καλό στην υγεία και ειδικά στην καλή λειτουργία της καρδιάς. Τα Ω-3 λιπαρά οξέα περιλαμβάνονται φυσικά στην διατροφή και είναι πολυακόρεστα λιπαρά οξέα.
Τα 3 βασικά είναι:
– α-λινολενικό οξύ (ALA). Το οποίο θεωρείται ότι έχει αντικαρκινικές δράσεις. Βρίσκεται σε φυτικά τρόφιμα. Στο ανθρώπινο σώμα σε μικρές ποσότητες μετατρέπεται σε ΕΡΑ και DHA.
– Εικοσιπεντανοϊκό οξύ (EPA). Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και βοηθάει στην προστασία της καρδιάς. Βρίσκεται κυρίως σε λιπαρά ψάρια.
– Δοκοσαεξανοϊκό οξύ (DHA). Έχει αναπλαστικές ιδιότητες στους εγκεφαλικού ιστούς των βρεφών. Βρίσκεται κυρίως σε λιπαρά ψάρια.
- ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ
Είναι κάποια χημικά στοιχεία που βρίσκονται στον ανθρώπινο οργανισμό σε ίχνη (<5 g). Τα ιχνοστοιχεία εμπλέκονται στην συντήρηση του νερού, στην μετάδοση νευρικών ερεθισμάτων και στην σύσπαση των μυών. Έτσι συμβάλουν στην καλή λειτουργία του σώματος και η ένταξή τους διατροφή είναι απαραίτητη. Βρίσκονται σε μικρές ποσότητες στα ψάρια, στο κρέας, στα λαχανικά, στα δημητριακά, στους ξηρούς καρπούς και στα γαλακτοκομικά προϊόντα.