Από τα σημαντικότερα κηπευτικά. Η τομάτα είναι φυτό του καλοκαιριού, πολυετές αλλά κυρίως καλλιεργείτε ως μονοετές. Σε ζεστές περιοχές της Ελλάδας και σε θερμοκήπια παράγεται σχεδόν όλο το χρόνο. Καταναλώνεται ως νωπό προϊόν τόσο σε σαλάτες όσο και σε φαγητά μαγειρευτό, επίσης και ως πολτός (σάλτσα).

Λατινική ονομασία: Lycopersicon esculentum Mill της  οικογένειας Solanaceae. Η καταγωγή της τομάτας είναι η Κεντρική Αμερική.

Ποικιλίες: Η πιο σημαντική διαδικασία είναι της επιλογής της ποικιλίας που θα βάλουμε. Η επιλογή της ποικιλίας γίνεται κοιτώντας πολλούς παράγοντες όπως την ποιότητα που θέλουμε, το μέγεθος του καρπού, ο εγκλιματισμός της στο μικρόκλιμά της περιοχής μας, την ανθεκτικότητα της σε ασθένειες και εχθρούς, την διάρκεια της παραγωγικής ζωής της ποικιλίας και τέλος στην συγκεκριμένη αγορά που απευθύνεται και στις απαιτήσεις της (νωπή αγορά ή βιομηχανία).

Και επιλέγουμε την ποικιλία ή το υβρίδιο που έχει πιο πολλά κοινά χαρακτηριστικά σε αυτό που έχουμε ανάγκη.

Εποχή σποράς: Όπως είπαμε πρέπει να περάσουν οι παγετοί και μετά να αρχίσουμε να μεταφυτεύουμε τα νεαρά  φυτά στο χωράφι ή στον κήπο. Δεν θα αναφερθούμε εκτενώς σε αυτό το άρθρο για τα σπορεία της τομάτας,  χρειάζονται περίπου 4 εβδομάδες από τον σπόρο έως το φυτό (περίπου10 εκατοστά) είναι έτοιμο για μεταφύτευση.  .

Για την βιομηχανική τομάτα υπάρχει η δυνατότητα απευθείας σπορά στο χωράφι με σπαρτικές μηχανές, βασική προϋπόθεση πάνω από 13 ° C η θερμοκρασία εδάφους.

Η μεταφύτευση της τομάτας γίνεται κυρίως τα τέλη Απριλίου με μέσα Μαΐου όπου επίσης η θερμοκρασία εδάφους  είναι πάνω από 13 ° C.

Αποστάσεις σποράς και φύτευσης: Κάθε ποικιλία έχει τις δικές της απαιτήσεις στις αποστάσεις σποράς. Στις ποικιλίες που στηρίζονται υπάρχει μια πεπατημένη 50 cm φυτό από φυτό εντός της γραμμής και  200 cm περίπου γραμμή από γραμμή. Στις νάνες ποικιλίες (βιομηχανικές) που δεν στηρίζονται 40 cm φυτό από φυτό εντός της γραμμής και 75 cm περίπου γραμμή από γραμμή.

Ιδανικές κλιματολογικές συνθήκες ανάπτυξης: Όπως αναφέραμε η τομάτα είναι φυτό του καλοκαιριού επομένως είναι πολύ ευαίσθητο σε παγετούς. Οι ιδανικές θερμοκρασίες ανάπτυξης είναι 18-25 ° C. Στις ακραίες θερμοκρασίες θα υπάρχουν ανωμαλίες στο σχήμα των καρπών, στην γεύση και σε άλλα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά. Ο ζεστός άνεμος (λίβας) είναι καταστρεπτικός για την ανθοφορία και την καρπόδεση. Επίσης αποφεύγουμε να σπέρνουμε σε σημεία που είναι πολύ υγρά γιατί θα έχουμε πολλές ασθένειες φυλλώματος

Εδαφολογικές συνθήκες: Το έδαφος που θα επιλεγεί να είναι μέσης σύστασής να στραγγίζει καλά με υψηλή οργανική ουσία. Δεν πρέπει να επιλέγονται συνεκτικά εδάφη που κρατούν υγρασία γιατί θα υπάρχουν προβλήματα με μυκητολογικές ασθένειες στις ρίζες, συνιστάται βελτίωση τέτοιων εδαφών και σπορά πάνω στα αυλάκια. Ιδανικό pH εδάφους 6 με 7. Κατά την φύτευση το χώμα πρέπει να είναι πολύ καλά δουλεμένο (στον ρώγο του) χωρίς σβόλους ώστε να στραγγίζει και να αερίζεται και να έχετε την αίσθηση ότι είναι μαλακό.

Λίπανση:  Μεγάλες ανάγκες σε λίπανση.  Για την καλλιέργεια στο στρέμμα απαιτούνται για μία καλή παραγωγή περίπου 22 μονάδες Ν, 15 μονάδες P και 22 μονάδες K. Αυτές οι μονάδες είναι τόσο για την βασική όσο και για την επιφανειακή λίπανση συνήθως το άζωτό εφαρμόζονται οι μισές μονάδες στην βασική και το υπόλοιπο με επιφανειακή. Προσοχή στις ελλείψεις των ιχνοστοιχείων όπως του μαγνησίου, ασβεστίου, μολυβδαίνιο, βόριο (σχίσιμο καρπών), σιδήρου, μαγγάνιο.

Προσοχή στην ανάγνωση αναλύσεων εδάφους μπορεί να μην μας δείχνουν ελλείψεις αλλά λόγω όξινου ή αλκαλικού pH ή αυξημένου ανθρακικού άλατος πιθανόν να γίνονται κάποιες δεσμεύσεις των ιχνοστοιχείων και να μας κάνουν ανεπάρκειες λόγω της δυσκολίας απορρόφησης από τα φυτά.   

Θα το επαναλάβουμε για ακόμα μια φορά να κάνετε αναλύσεις εδαφών και να διευκρινίζεται πόσο είναι αφομοιώσιμο από τα φυτά σας το κάθε στοιχείο, να πονηρεύεστε όταν έχετε υψηλά η χαμηλά pΗ.

Άρδευση: Υψηλές ανάγκες σε νερό, πρέπει να υπάρχει καλή σχετική υγρασία. Η απόδοση επηρεάζεται σημαντικά με ελλείψεις νερού. Ένα καλό πότισμα μετά την μεταφύτευση ή σπορά. Αν υπερβάλουμε σε νερό μετά από ξηρασία έχουμε σκασίματα του καρπού. Προτείνετε το πότισμα με σταγόνα για αποφυγή ασθενειών φυλλώματος σε σχέση με τον καταιονισμό, επίσης και για αποφυγή ασθενειών εδάφους σε σχέση με το πότισμα σε αυλάκια.

Αμειψισπορά: Είναι απαραίτητη η αμειψισπορά ανά 3 χρόνια για αποφυγή ασθενειών και εχθρών. Καλλιέργειες που θα γίνει η αμειψισπορά της τομάτας είναι τα σιτηρά, ψυχανθή, λάχανο, κουνουπίδι, σκόρδο, πράσο κ.α.

Αποφυγή χωραφιών με νηματώδεις ή βακτήρια.

Εχθροί: Αφίδες, θρίπες, τετράνυχος, τούτα, αλευρώδεις κ.α. Θα αναφερθούμε ειδικότερα σε επόμενο άρθρο.

Ασθένειες: Αδρομυκώσεις, Περονόσπορος, Αλτερνάρια, Βοτρύτης κ.α. Θα αναφερθούμε ειδικότερα σε επόμενο άρθρο.

Συγκομιδή: Η συγκομιδή  για την βιομηχανική τομάτα γίνεται όταν οι καρποί είναι πλήρως ώριμοι και η συγκομιδή γίνεται μία και έξω με μηχανές. Η συγκομιδή της τομάτας για την νωπή αγορά γίνεται περίπου 80 μέρες από την μεταφύτευση και η διάρκεια συγκομιδής μπορεί να είναι έως 3-4 μήνες. Κατατάσσονται σε ποιότητες κα διατίθενται στην αγορά.

Αποθήκευση:  Αν και η κατανάλωση καλό είναι να γίνεται άμεσα μπορούν να συντηρηθούν για λίγες μέρες στους 12° C  με σχετική υγρασία 86% έως 90%. Αν αποθηκευτούν σε 2-3 ° C μπορούν να διατηρηθούν για 12 ημέρες αλλά μετά η κατανάλωση πρέπει να γίνει σε μία μέρα.

ΠΗΓΕΣ

Tindall, H.D. 1968. Commercial Vegetable Growing. Oxford University Press. Oxford

Dr W. Nell and Prof. B. Wessels. Growing vegetables: A comprehensive guide on how to establish, maintain and manage a vegetable garden. University of the Free State. NUFARMER & AFRICAN ENTREPRENEUR, April 2006.